Η Διαταραχή Γραπτής Έκφρασης
Προκειμένου να αποτυπώσει ένα παιδάκι μία ιδέα γραπτά, πρέπει πρώτα να τη δημιουργήσει και να την αναπτύξει στο μυαλό του. Εν συνεχεία, πρέπει να διαθέτει κάποια γλωσσική άνεση για να την εκφράσει μέσα από λέξεις και προτάσεις. Βέβαια για να γίνει αυτό, απαραίτητη προϋπόθεση είναι να μπορεί να αναπαραστήσει σωστά αυτές τις λέξεις και προτάσεις με σύμβολα, διαθέτοντας έναν καλό οπτικόκινητικό συντονισμό. Επίσης, θα πρέπει να τηρούνται όλοι οι γραμματικοί και συντακτικοί κανόνες. Είναι φανερό λοιπόν, πως για να είναι ένα γραπτό άρτιο απαιτούνται πολλές δεξιότητες γι’ αυτό κι αν κάποια από αυτές δεν αποδίδεται σ’ ένα κείμενο είναι πιθανό να χαρακτηριστεί ατελές. Επομένως, η γραπτή έκφραση είναι μια σύνθετη διαδικασία που απαρτίζεται από πολλές άλλες δεξιότητες.
Το «περίπλοκο» της γραφής:
Το να μπορεί όμως, κάποιος να γράφει ταυτόχρονα γρήγορα, χωρίς ορθογραφικά και συντακτικά λάθη αλλά και να αναπαράγει τις ιδέες του μυαλού του είναι κάτι ιδιαίτερα δύσκολο πόσο μάλλον για τα παιδιά όσο κι αν εμείς, οι ενήλικες το θεωρούμε πλέον αυτονόητο. Παρόλο που η γραφή σαν ικανότητα στηρίζεται σε γενικά πλαίσια στους ίδιους γνωστικούς μηχανισμούς με την ανάγνωση, περιμένει κανείς πως όποιος μπορεί να διαβάζει σωστά γράφει και σωστά. Φαίνεται, όμως, πως υπάρχει κάτι που καθιστά τη γραφή ακόμα πιο δύσκολη και πιο σύνθετη σα διαδικασία από την ανάγνωση και δεν είναι άλλο από το μυικό έλεγχο που απαιτείται και τον καλό συντονισμό ματιών-χεριών. Τόσο το αν πιάνει σωστά το παιδί το μολύβι ή αν έχει σωστή στάση το σώμα του την ώρα που γράφει, όσο και το αν υπάρχει ο σωστός συγχρονισμός «βλέπω πού και πώς γράφωξαναβλέπω-γράφω» κ.ο.κ. είναι επιστημονικά αποδεδειγμένο ότι επηρεάζουν άμεσα την ικανότητα του παιδιού στη γραφή. Στις δυσκολίες που απορρέουν από τις παραπάνω αδυναμίες συμπεριλαμβάνονται ο πολύ αργός ρυθμός γραψίματος, ο λανθασμένος σχηματισμός γραμμάτων και λέξεων ως προς το σχήμα ή το μέγεθος, η αντίθετη κατεύθυνση γραμμάτων (3 αντι για ε) καθώς και η αντίθετη πορεία της γραφής από τα δεξιά προς τα αριστερά. Επίσης, η έλλειψη κενών ανάμεσα στις λέξεις ή η αδυναμία του παιδιού να γράφει σε ευθεία γραμμή ακόμα κι αν το τετράδιο έχει γραμμές χαρακτηρίζονται ως μελανά σημεία ενός γραπτού. Ωστόσο, τέτοιου είδους δυσκολίες σε κάποιο βαθμό είναι δυνατόν να παρατηρηθούν κατά τους πρώτους μήνες της Α’ Δημοτικού ή σε αριστερόχειρες μαθητές χωρίς όμως να σημαίνει ότι παρουσιάζουν απαραίτητα ΔΓΕ.
Οι «συνήθεις ύποπτοι» της Διαταραχής Γραπτή Έκφρασης:
Παρατηρώντας κανείς κείμενα γραμμένα από παιδιά που έχουν διαγνωσθεί με Διαταραχή Γραπτής Έκφρασης (ΔΓΕ) εντοπίζει ελλείψεις τόσο στο περιεχόμενό τους, την ορθογραφία, τη σύνταξη και γενικότερα την οργάνωσή τους όσο και τη σωστή χρήση των σημείων στίξης ή το διαχωρισμό μικρών και κεφαλαίων γραμμάτων. Τέτοιου είδους δυσκολίες είναι εκείνες που συνήθως παρουσιάζουν τα παιδιά αυτά και ως αποτέλεσμα έχουμε ένα κακογραμμένο κείμενο.
Αναλυτικότερα παρακάτω υπογραμμίζονται οι αδυναμίες που προκύπτουν ανά τομέα:
• Γραφο-κινητικές Δεξιότητες: όσες δυσκολίες επισημάνθηκαν παραπάνω
• Ορθογραφία: αντικαταστάσεις γραμμάτων, συλλαβών ή λέξεων (θένω αντί για δένω), αντιμεταθέσεις (κατόρο για καρότο), παραλείψεις (τα παιδιά τρέξουν αντί για τα παιδιά θέλουν να τρέξουν) ή προσθήκες (έτετρεξε αντί για έτρεξε), λάθη ή απουσία τονισμού, ορθογραφικά λάθη σε καταλήξεις των λέξεων (πήγαι αντί για πήγε) αλλά και στα θέματά τους (πεδιά αντί για παιδιά), μη γενίκευση κανόνων γραμματικής (πάγοσα αντί για πάγωσα) και έλλειψη αυτοδιόρθωσης
• Περιεχόμενο: απόδοση αδιάφορου τίτλου σε ένα κείμενο, άσχετες ως προς το θέμα ιδέες, δυσκολία στην απόδοση κειμένων με φαντασία και πρωτοτυπία, περιορισμένος αριθμός λέξεων, προτάσεων ή παραγράφων, δυσκολία στην ορθή σύνταξη και την εύρεση επιχειρημάτων, αδυναμία σύνθεσης μιας κεντρική ιδέας
• Λεξιλόγιο: χρήση άσχετων ως προς το νόημα λέξεων, δυσκολία στην εύρεση κατάλληλων λέξεων, συνεχείς επαναλήψεις ίδιων λέξεων, απλουστευμένο και καθόλου πρωτότυπο λεξιλόγιο
• Οργάνωση και δομή: δεν τηρείται χρονική (πριν-τώρα-μετά) ή λογική (π.χ. αίτιο-αποτέλεσμα) αλληλουχία, λανθασμένη σειρά λέξεων, δυσκολίες στην ολοκλήρωση προτάσεων και τη δόμηση παραγράφων