Όταν τα παιδιά δεν έχουν φίλους…
Το σχολείο αποτελεί τη δεύτερη και σαφώς μεγαλύτερη «κοινότητα»-μετά, βέβαια, από την οικογένεια-στην οποία εντάσσεται και ανήκει ένα παιδί. Είτε πρόκειται για τον παιδικό σταθμό είτε για το λύκειο, το σχολείο είναι ο μικρόκοσμος των παιδιών. Εκεί περνούν τις περισσότερες ίσως ώρες της μέρας τους, εκεί διευρύνουν τις γνώσεις τους, εκεί συνάπτουν τις φιλίες τους. Το σχολείο είναι μια «μικροκοινότητα» που δε στοχεύει μονάχα στο να μαθαίνει τα παιδιά να διαβάζουν, να γράφουν και να κάνουν πράξεις. Αντίθετα, είναι «συνυπεύθυνο» για την πολύπλευρη διαπαιδαγώγηση τους, την εκδίπλωση των ταλέντων τους, την ανάπτυξη της προσωπικότητάς τους, την κοινωνικοποίησή τους κ.α.
Πέρα, λοιπόν, από την ώρα του μαθήματος που προσφέρει όλες εκείνες τις σημαντικές γνώσεις, το ίδιο πολύτιμη αποβαίνει και η ώρα του διαλείμματος. Το προαύλιο και το διάλειμμα ενισχύουν τη σύναψη κοινωνικών σχέσεων ανάμεσα στα παιδιά και την κατ’ επέκταση εφαρμογή των κανόνων συμπεριφοράς που μαθαίνουν εφόσον εκεί καλούνται να ανταπεξέρχονται δίχως την καθοδηγούμενη παρέμβαση του δασκάλου. Με το που χτυπάει το κουδούνι για έξω, τα περισσότερα παιδιά ξεχύνονται στην αυλή για να παίξουν με τους φίλους τους, να χαλαρώσουν, να εκτονωθούν και γενικότερα να αποφορτιστούν από τη διδακτική ώρα. Τι συμβαίνει όμως με τα παιδιά που μένουν μέσα ή έξω από την τάξη μόνα τους δίχως κάποιο φίλο;
Γιατί δεν έχουν φίλους;
Δεν είναι εύκολο να γενικευτούν οι λόγοι για τους οποίους τα παιδιά βρίσκονται χωρίς παρέα, μιας και κάθε περίπτωση συνήθως διαφέρει. Ωστόσο, σημειώνονται ενδεικτικά κάποια ζητήματα που έχουν συνδεθεί κατά καιρούς με τη δυσκολία των παιδιών να συναναστρέφονται συνομηλίκους τους:
• Καινούριος στο σχολείο Μετά από μία μετακόμιση ή αλλαγή περιβάλλοντος είναι δύσκολο να προσαρμοστεί ένα παιδί στα νέα δεδομένα και να ενταχθεί άμεσα στο σχολείο, ιδίως όταν τα υπόλοιπα παιδιά έχουν δημιουργήσει ήδη τις παρέες τους.
• Οι μαθησιακές επιδόσεις Σε περίπτωση που ένα παιδί αντιμετωπίζει μαθησιακές δυσκολίες πολλές φορές ντρέπεται, αισθάνεται μειονεκτικά απέναντι στους συμμαθητές του και προτιμά να μην τους «αντιμετωπίζει» κι εκτός τάξης. Αντίθετα, κάποιο παιδί με υψηλές μαθησιακές επιδόσεις πιθανόν να αισθάνεται ενοχικά που αποτελεί το παράδειγμα της τάξης-ιδίως όταν ο εκπαιδευτικός το τονίζει ξανά και ξανά μπροστά στους συμμαθητές του-με αποτέλεσμα να αποκόβεται από τα άλλα παιδιά. Είναι γνωστό πως οι καλοί μαθητές και οι χαϊδεμένοι των δασκάλων δυσκολεύονται συνήθως στις σχέσεις τους με τα υπόλοιπα παιδιά.
• Δεν γνωρίζουν πώς να κάνουν φίλους Υπάρχουν αρκετά παιδιά που ενώ θέλουν να αποκτήσουν φίλους δεν γνωρίζουν πώς να πλησιάσουν και να προσεγγίσουν τα υπόλοιπα παιδιά με αποτέλεσμα να μην το τολμούν και να παραμένουν μόνα τους.
• Ο «αποκλεισμός» των συμμαθητών Είναι γεγονός πως κανένα παιδί δεν θέλει να κάνει παρέα με κάποιο που «τα θέλει όλα δικά του», που θέλει να είναι πάντα αρχηγός, που δεν τηρεί τους κανόνες του παιχνιδιού κτλ. γι’ αυτό και όσα τείνουν να συμπεριφέρνονται με παρόμοιο τρόπο αποκλείονται από τις σχολικές παρέες.
• Θύμα κοροϊδίας Παιδιά με ιδιαίτερα σωματικά χαρακτηριστικά (π.χ. παχουλά ή μικροκαμωμένα), παιδιά από διαφορετικά κοινωνικά και πολιτισμικά στρώματα γίνονται εύκολα στόχος για τους συμμαθητές τους που τα κοροϊδεύουν και συχνά τα «αποκλείουν» από τη συντροφιά τους.
• Θύμα καβγάδων Δυστυχώς σε κάθε σχολείο υπάρχουν παιδιά τα οποία δημιουργούν φασαρίες, καβγάδες και κυριολεκτικά τρομοκρατούν τους συμμαθητές τους. Εκείνοι με τη σειρά τους, φοβούμενοι τις συνέπειες, δεν τολμούν να υπερασπιστούν τον εαυτό τους και απογοητεύονται τόσο που προτιμούν απλά να απομακρύνονται.
Η σημαντικότητα της παιδικής φιλία:
Όλοι μας γνωρίζουμε ότι ένας από τους βασικότερους λόγους που τα περισσότερα παιδιά θέλουν να πηγαίνουν σχολείο είναι για να συναντούν τους φίλους τους και να παίζουν. Πολλοί είναι εκείνοι, λοιπόν, που υποστηρίζουν πως οι φιλίες μέσα στο σχολείο αποτελούν ισχυρότατο κίνητρο για μάθηση, ιδίως μέσα από ομαδικές εργασίες και δραστηριότητες. Εκτός όμως από αυτό, η αλληλεπίδραση που αναπτύσσεται μεταξύ των φίλων οδηγεί στη σταδιακή διαμόρφωση των παιδιών σε ανθρώπους που έχουν μάθει να νοιάζονται, να σέβονται, να εκτιμούν και να προστατεύουν τους άλλους, να μοιράζονται, να εργάζονται ομαδικά κοκ. Άλλωστε, οι έρευνες τονίζουν ότι τα παιδιά από την ηλικία περίπου των έξι χρόνων αναγνωρίζουν τον εαυτό τους μέσα από τους φίλους τους. Επιλέγουν, δηλαδή, τους φίλους τους με βάση κάποια στοιχεία από τα οποία έλκονται και θαυμάζουν σε αυτούς τείνοντας να ταυτιστούν μαζί τους (π.χ. ένα ζωηρό παιδί έλκεται από τη ζωηράδα του συμμαθητή του και τον θέλει για φίλο, το ίδιο συμβαίνει με στοιχεία όπως η εξυπνάδα, ή ιδιαίτερα ταλέντα). Είναι σημαντικό να προτρέπετε τα παιδιά να δημιουργούν φιλίες. Οι κοινωνικές σχέσεις αποτελούν τον καλύτερο δίαυλο για να μάθουν τα παιδιά να επικοινωνούν, να ωριμάζουν και να εξελίσσονται.